"Ідэю салідарнасці задушыць немагчыма"

Пасля ліквідацыі незалежных прафсаюзаў у Беларусі Асацыяцыя "Салідарнасць" стала голасам працоўных і платформай для ідэі пабудовы дэмакратычнага грамадства.

Нядаўна Асацыяцыю "Салідарнасць", заснаваную прафсаюзнымі актывістамі Беларусі, якія вымушана пакінулі краіну, узначаліў новы кіраўнік. Павел Сакалоўскі, у мінулым адзін з лідараў Беларускага Незалежнага прафсаюза на ААТ "Беларуськалій", у размове з "Салiдарнасцю" сказаў, што Асацыяцыя будзе працягваць выконваць тыя задачы, якімі займаецца з моманту ўзнікнення:

- У першую чаргу мы інфармуем нашых міжнародных партнёраў аб сітуацыі з прафсаюзнымі актывістамі, якія знаходзяцца ў турмах у Беларусі, і змагаемся за іх вызваленне (цяпер гэта 20 чалавек).

Мы таксама знаходзімся ў цесным узаемадзеянні з Міжнароднай канфедэрацыяй прафсаюзаў і іншымі міжнароднымі арганізацыямі, удзельнічаем ва ўсіх паседжэннях, каб і надалей змагацца за вызваленне нашых таварышаў і калег.

У 2020 годзе Лукашэнку спалохала тое, што дэманстравалі незалежныя прафсаюзы – салідарнасць людзей. Я і мае калегі лічым, што гэта адна з прычынаў знішчэння незалежных прафсаюзаў у краіне. Улада ўбачыла, што людзі могуць згуртавацца і адстойваць уласную кропку гледжання.

Гэтая задача стаіць і сёння: паказваць беларускім працоўным, што толькі іх салідарнасць і падтрымка адзін аднаго змогуць прывесці да зменаў. Так, яны не могуць зараз аб'ядноўвацца, не могуць адстойваць свае інтарэсы, таму што псеўдапрафсаюзы ў асобе ФПБ не могуць гэтага даць.

Канешне, людзям страшна, іх запалохалі, рэпрэсіі працягваюцца, кожны дзень рэжым кагосьці хапае, прычым часта не аднаго-двух чалавек, а значна больш. Але саму ідэю салідарнасці задушыць немагчыма.

Мы прасоўваем ідэю стварэння незалежных прафсаюзаў у Беларусі, калі ў краіне пачнуцца дэмакратычныя пераўтварэнні. Калі можна будзе паказаць беларусам, што ў іх ёсць такі механізм - стварэнне незалежных арганізацый, якія рэальна адстойваюць іх правы, а не ўбудаваныя ў сістэму рэпрэсіўнай дзяржаўнай машыны, як зараз ФПБ.

Акрамя таго, нас прызнаюць усе арганізацыі ў міжнародным прафсаюзным руху. І свае ідэі мы прасоўваем з дапамогай інфармацыі, якая з'яўляецца ў розных незалежных выданнях, у тым ліку ў анлайн-медыя, на нашых уласных сайтах і ў сацсетках.

Вядома, часам узнікаюць пытанні: ці зможам мы нешта рэальна змяніць? Але калі глядзіш на тое, што адбываецца ў краіне, гэтыя пытанні знікаюць. Па сутнасці, усе выбары пасля 1994 года былі сфальсіфікаваны. Калі б Лукашэнка адчуваў, што яго падтрымлівае большасць грамадзян, ён бы гэтага не рабіў.

Мы выдатна бачым, што ў яго няма такой падтрымкі, і калі гэты чалавек баіцца і прыбірае сваіх апанентаў сілавымі метадамі, значыць, тое, што мы робім, усё ж дзейсна, і гэта ўплывае ў тым ліку і на яго. Інакш не знішчалі б незалежныя прафсаюзы і іншыя структуры грамадзянскай супольнасці.

Сяргей Антусевіч, намеснік старшыні Беларускага кангрэса дэмакратычных прафсаюзаў - арганізацыі, якая цесна ўзаемадзейнічае з «Салідарнасцю», лічыць, што без Асацыяцыі выканаць задачы па вызваленні палітвязняў немагчыма:

- Калі год таму я далучыўся да гэтай працы, то быў уражаны аб'ёмам задач, якія ўжо выкананы і якія былі ў планах на будучыню. Магу сказаць, што гэта сур'ёзная, сістэмная і вельмі адказная праца.

Вядома, можна крытыкаваць, але прасцей крытыкаваць, калі ты нічога не робіш ці не спрабуеш рабіць. Мне не сорамна ні за калег, ні за сябе, таму што зроблена ўжо нямала, але пакуль не аб усім можна казаць. Гэта датычыцца і вызвалення палітвязняў, і працы, якую мы робім, каб як мага хутчэй вярнуцца дадому.

Праблема вяртання свабоды аб'яднанняў у Беларусь з аднаго боку глабальная, а з другога - асабліва ўтылітарная, таму што гэта лёсы тых беларусаў, якія з'ехалі з краіны пасля 2020 года.

Член Асацыяцыі "Салідарнасць" Лізавета Мерляк адзначыла, што місія Асацыяцыі - садзейнічаць таму, каб у Беларусі было пабудавана дэмакратычнае грамадства, заснаванае на прынцыпах сацыяльнай справядлівасці і годнай працы:

- Калі я была вымушаная з'ехаць з Беларусі, адразу пачала думаць пра тое, як працягваць працу, якой мы займаліся шмат гадоў. Каб нашая справа не знікла, і каб у Беларусі былі незалежныя прафсаюзы. І пакуль гэтага не адбылося, мы бачым для сябе галоўную задачу: максімальна набліжаць гэты час і рабіць усё магчымае для гэтага.

Калі паглядзець на гісторыю чалавецтва, то эпохі мяняюцца не за 10, 15 ці 20 гадоў. Мы гэта цудоўна разумеем і настроены на сур'ёзную і працяглую дзейнасць. Асабіста ў мяне рукі ніколі не апускаюцца - заўсёды знойдзецца магчымасць, напрыклад, зрабіць некалькі крокаў у бок і працягнуць працу з іншага месца.

Напрыклад, адзін з нашых напрамкаў працы - адукацыйны. У нас ёсць вельмі добры анлайн-курс у вольным доступе, які распавядае, што не так з працай ў Беларусі. Там можна паслухаць лекцыі, прачытаць розныя матэрыялы, паглядзець кароткія відэа, у якіх на зразумелай мове расказваецца, што такое сапраўдны прафсаюз, а не псеўдапрафсаюз, якім з'яўляецца ФПБ, што такое прымусовая праца ці мінімальны заробак.

Член Асацыяцыі "Салідарнасць" Марыя Тарадзецкая лічыць, што адна з галоўных задач арганізацыі - стварэнне, падтрыманне і распаўсюджванне альтэрнатывы, якой сёння пазбаўлены беларусы, у тым ліку альтэрнатыўнага голасу, які б сказаў праўду аб тым, што адбываецца:

- Грамадзяне нашай краіны пазбаўленыя гэтай альтэрнатывы на розных узроўнях. І на ўзроўні ўлады, і на ўзроўні ў тым ліку прафсаюзаў, якія займаюцца рэальнай абаронай правоў працаўнікоў. Дзяржава задавальняе, што няма такой альтэрнатывы. Беларускае грамадства - любыя яго групы - заганяюць у пэўныя рамкі, не даючы ім нават задумацца аб тым, што ёсць іншы шлях. Таму для мяне асабіста вельмі важна, каб людзі бачылі: так, выбар ёсць, можна інакш, можна па-іншаму. Не тое, што можна - трэба.

Гэта адбываецца па-рознаму, у тым ліку праз перашкоду адкрытай хлусні рэжыму на розных міжнародных пляцоўках. Або данясенне альтэрнатыўнай пазіцыі аб парушэнні ўсіх магчымых міжнародных стандартаў.

Напрыклад, пра тое, што прафсаюз не можа быць інструментам дзяржаўнай прапаганды і часткай дзяржмашыны, якая выконвае ідэалагічныя задачы. Яго задача - абараняць у першую чаргу правы работнікаў, а не інтарэсы працадаўцаў або дзеючай улады. Быць за работніка, а не падпісваць пакорліва дакументы аб звальненні тых, каго цяперашняя беларуская ўлада лічыць нядобранадзейнымі. Або пытанне аб сацыяльным дыялогу - у краіне зараз ёсць толькі імітацыя такога дыялогу.

Усе гэтыя лялечныя домікі кшталту ФПБ патрэбныя толькі для таго, каб Лукашэнка прасоўваў свой міф аб сацыяльнай дзяржаве. Усё ў іх цудоўна: і па фінансавых паказчыках, і па правах рабочых, хоць згодна з Глабальным індэксам правоў працоўных, падрыхтаваным Міжнароднай канфедэрацыяй прафсаюзаў, Беларусь сёння ўваходзіць у дзесятку горшых краін па правах работнікаў.

Часам некаторыя напрамкі нашай працы не спрацоўваюць - і гэта нармальна. Я даволі рэалістычная ў тым, з якой уладай і з якім гістарычным і культурным бэкграўндам і цяперашняй сістэмай грамадскага ладу мы маем справу. Але мая праца - гэта мой усвядомлены выбар.

Сёння стаіць пытанне не проста аб тым, што ў Беларусі парушаюцца правы чалавека, адбываюцца рэпрэсіі і арышты за альтэрнатыўны пункт гледжання, што гэта краіна без прафсаюзаў, што яна ўцягнутая ў сур'ёзны канфлікт, што ў ёй сёння аўтарытарны рэжым. Размова ідзе ўжо аб злачынствах супраць чалавечнасці.

З 2020 года ў Беларусі было праліта асабліва шмат крыві і створана столькі прэцэдэнтаў, што мы не можам гэта не зафіксаваць, мы не можам гэта праігнараваць - гэта вялізнае поле для працы. Трэба ўбачыць гэтыя прэцэдэнты, убачыць, як яны былі створаны, чаму так адбылося, што не працуе і як гэта павінна быць у нармальным варыянце. Прычым на ўсіх узроўнях, ад сямейнага да агульнасацыяльнага. Гэта зараз вельмі важна: паказваць тое, што адбываецца і называць усё сваімі імёнамі.

Read in rus and eng