Агляд сітуацыі ў Беларусі
На працягу амаль трох дзесяцігоддзяў Беларусь з'яўляецца сусветным чэмпіёнам па парушэнні фундаментальных правоў чалавека, у тым ліку права працоўных на свабоду аб'яднанняў. Беларусь уваходзіць у лік 10 горшых краін для працоўных. Падчас масавых пратэстаў беларусаў супраць Лукашэнкі і ягонага рэжыму ў 2020 годзе працоўныя кінулі выклік дыктатуры пагрозай усеагульнай забастоўкі. Рэжым разгарнуў жорсткія рэпрэсіі супраць грамадзянскай супольнасці, супраць працоўных, супраць іх прафсаюзаў. Больш за тое, Лукашэнка ўцягнуў Беларусь у вайну, падтрымаўшы іншага дыктатара, Пуціна, супраць народа Украіны. І менавіта дэмакратычная арганізацыя працоўных, Беларускі кангрэс дэмакратычных прафсаюзаў выказала цвёрдую антываенную пазіцыю беларускіх працоўных. Наступствамі сталі масавыя арышты і крымінальныя абвінавачанні прафсаюзных і працоўных лідэраў у красавіку 2022 года. Больш за тое, Беларусь стала краінай без прафсаюзаў з ліпеня 2022 года, калі ўсе дэмакратычныя прафсаюзы былі ліквідаваны. Дыктатура ў Беларусі, дзе любая дзейнасць кваліфікуецца як экстрэмізм і тэрарызм, не спыняе рэпрэсіі супраць грамадзянскай супольнасці.
Прафсаюзныя актывісты ў турме
47 нашых беларускіх таварышаў знаходзяцца ў турмах і калоніях Беларусі, асуджаныя за дзяржаўную здраду, паклёп на дзяржаву, удзел і падтрымку экстрэмісцкай дзейнасці з тэрмінамі да 15 гадоў пазбаўлення волі. Сярод іх вядомыя прафсаюзныя дзеячы, такія як Аляксандр Ярашук - прэзідэнт БКДП, віцэ-прэзідэнт МКП і член Кіраўнічай рады Міжнароднай арганізацыі працы.
Сярод зняволеных - жанчыны-прафсаюзніцы і пажылыя людзі. І шмат каго з іх называюць экстрэмістамі, а некаторых нават тэрарыстамі. Маркіравана нават адзенне палітычных зняволеных - жоўтымі біркамі. Палітычныя зняволеныя ўвесь час падвяргаюцца катаванням, суровым пакаранням у выглядзе ўтрымання ў зачыненых адзіночных камерах у ледзяных камерах. Прымусовая праца палітвязняў без якіх-небудзь слядоў аховы працы, часта ў дрэваапрацоўчай і тэкстыльнай прамысловасці, шырока выкарыстоўваецца ў папраўчых калоніях для ператварэння зняволеных у законапаслухмяных грамадзян, сцвярджаюць улады.
Жанчыны-прафсаюзніцы, палітвязні
Па дадзеных праваабарончай арганізацыі "Вясна", па стане на 25 снежня 2023 года ў Беларусі налічвалася 1496 палітвязняў, з іх 174 жанчыны. З 2020 года па меншай меры 895 жанчын былі прыцягнуты да адказнасці па палітычных матывах.
Сёння сярод гэтых жанчын-палітвязняў у беларускіх турмах і калоніях утрымліваюцца як мінімум 8 жанчын-актывістак і лідэраў незалежных прафсаюзаў: Ганна Аблаб, Зінаіда Міхнюк, Вольга Брыцікава, Вольга Барушка, Ганна Карнеенка, Святлана Саковіч, Паліна Шарэнда-Панасюк, і Галіна Смірнова.
Яны страцілі свабоду з-за сваёй дзейнасці. Як і многія беларускія жанчыны, яны паўсталі супраць несправядлівасьці і дыктатуры. У 2020 годзе многія жанчыны сталі ў першыя шэрагі пратэстаў супраць фальсіфікацый на выбарах, у барацьбе з дыктатарам, у барацьбе за свабоду. Яны не патрабавалі толькі свабодных выбараў, яны таксама патрабавалі вызвалення ад аўтарытарных структураў, вызвалення ад рэпрэсіўнай маскуліннасці, якая з'яўляецца часткай ідэалогіі і базы ўлады Лукашэнкі. Іх пратэст быў аб роўнасці, павазе і самавызначэнні.
За пратэст яны былі прыгавораны да турэмнага зняволення на тэрмін ад 2 да 11 гадоў. Нашая салідарнасць і сусветная падтрымка дапамагаюць ім і іх сем'ям у гэты цяжкі час, калі рэжым замыкае іх у турме і жадае, каб свет забыўся іх і іх імёны.
Мы дзелімся гісторыямі нашых сясцёр
Паліна Шарэнда-Панасюк
Паліна - грамадскі і прафсаюзны актывіст з Брэста, затрыманая 3 студзеня 2021 года. Маці дваіх непаўналетніх сыноў асуджаная па шэрагу артыкулаў Крымінальнага кодэкса. У канцы лютага 2022 года супраць яе распачалі крымінальную справу па частцы 2 артыкула 411 КК (злоснае непадпарадкаванне адміністрацыі калоніі). 9 кастрычніка 2023 года суд прызнаў Паліну вінаватай па частцы 2 артыкула 411 КК і прыгаварыў яе да яшчэ аднаго года калоніі ў дадатак да трох гадоў, якія яна атрымала ў 2021 годзе. На першым паседжанні суда яна заявіла пра збіццё ў зарачанскіх калоніі: у яе была моцна пашкоджаныя асоба і ўнутраныя органы.
Сям'я Паліны была вымушана пакінуць Беларусь і бегла ў Літву; яны змагаюцца за тое, каб яе справа стала здабыткам грамадскасці, і імкнуцца да яе найхутчэйшага вызвалення.
Ёсць звесткі, што жанчын-палітвязняў перыядычна змяшчаюць у пенітэнцыярную ўстанову – закрытую нізкатэмпературную камеру, дзе іх пазбаўляюць не толькі карэспандэнцыі, перадач ад сям'і, але і асабістых рэчаў, цёплага адзення і пасцельнай бялізны. Хаця дакладныя падрабязнасці не заўсёды вядомыя, а часам і немагчыма казаць пра гэта публічна, такая інфармацыя трапляе за межы турмы.
Статус, які атрымала Паліна, - "злосны парушальнік" - накладвае на зняволеных дадатковыя абмежаванні, галоўнае з якіх - скарачэнне "пакупак у турме" да дзвюх базавых велічынь (74 рублі або 20 еўра ў месяц). Як адзначаюць зняволеныя, на гэтыя грошы вельмі складана выжыць без заробку і з пазбаўленнем перадач ад сям'і ў калоніі.
Ганна Карнеенка
Ганна з'яўляецца членам Свабоднага прафсаюза металістаў, былы бухгалтар Мінскага электратэхнічнага завода імя Вавілава. Яе звольнілі пасля пратэстаў на працоўным месцы ў 2020 годзе, а яе прафсаюз падаў у суд на кампанію за яе незаконнае звальненне.
Ганна была прыгаворана да 5 гадоў калоніі агульнага рэжыму нібыта за разгалошванне асабістых дадзеных прадстаўнікоў улады. Яе ўзялі пад варту, калі яе нованароджанаму дзіцяці было тры месяцы. Яе муж робіць усё магчымае, клапоцячыся аб дваіх дзецях самастойна. Ганна ў спісе тэрарыстаў.
Вольга Брыцікава
Вольга з'яўляецца старшынёй Беларускага незалежнага прафсаюза гарнякоў і хімікаў нафтаперапрацоўчага завода "Нафтан". У 2022 годзе з пачаткам вайны ва Украіне Вольгу арыштавалі за антываенную пазіцыю і пасадзілі ў турму. Пакуль яна знаходзілася ў турме, яе прыгаворвалі пяць разоў па 15 сутак кожны раз.
Пасля вызвалення Вольга працягвала дапамагаць сваім таварышам. А пасля ліквідацыі ўсіх незалежных прафсаюзаў яна стала адным з нямногіх астатніх прафсаюзных лідэраў, якія не пакінулі краіну. У жніўні 2023 года рэжым арыштаваў яе і яшчэ пару таварышаў. Цяпер яна знаходзіцца пад следствам у СІЗА КДБ у Менску, ёй пагражае мінімум 6 гадоў пазбаўлення волі. І з таго часу пра яе не так шмат інфармацыі. Працягваюцца арышты працаўнікоў "Нафтана", і таварышы Вольгі звязваюць гэта з яе справай.
Ганна Аблаб
Сярод нашых таварышаў Ганна атрымала самы вялікі тэрмін - 11 гадоў за дзяржаўную здраду і паклёп на дзяржаву. Яна працавала на Беларускай дзяржаўнай чыгунцы, удзельнічала ў працоўнай ініцыятыве "Рабочы Рух".
Ганна адмаўляла сваю віну падчас судовага паседжання. Маці траіх дзяцей, яе нядаўна перавялі з СІЗА ў адну з жаночых калоній.
Папраўчыя калоніі ці папраўча-працоўныя лагеры
Месцамі ўтрымання жанчын-палітвязняў з'яўляюцца калоніі, дзе яны мусяць працаваць. Праца палітвязняў павінна кваліфікавацца няйначай як прымусовая праца без захавання правілаў тэхнікі бяспекі і гігіены, без належнай аплаты (часта менш за 1 еўра ў месяц), часцей за ўсё ў тэкстыльнай прамысловасці. У выпадку з жанчынамі-вязнямі гэта васьмігадзінная працоўная змена ў швейным цэху па пашыве абмундзіравання для войска, хутчэй за ўсё расійскага войска, або для беларускай паліцыі.
Прафсаюз у выгнанні
Многім прафсаюзным дзеячам давялося ўцякаць ад дыктатарскага рэжыму і працягваць сваю працу ў выгнанні. Так, у выгнанні ў вольным горадзе Брэмен у Нямеччыне яны заснавалі асацыяцыю пад назвай «Salidarnast» - літаратурная «салідарнасць» па-беларуску - для падтрымкі прафсаюзных актывістаў, арыштаваных і асуджаных рэжымам Лукашэнкі.
«Прафсаюзны актывізм - гэта не экстрэмізм» - такі іх лозунг. Яны праводзяць кампанію за вызваленне сваіх таварышаў з турмы, распаўсюджванне навін з Беларусі, збор ахвяраванняў у фонд салідарнасці, каб дапамагчы сем'ям і дзецям беларускіх таварышаў, падтрымліваць сувязі і пачаць даваць прафсаюзную адукацыю.
Свабода - гэта не нешта аднойчы заваяванае, а затым якое застаецца назаўжды. За гэта трэба ўвесь час змагацца. Тое ж самае тычыцца і свабоды аб'яднанняў.
Для беларусаў і Сусветнага працоўнага руху з'яўляецца вялікай праблемай дзейнічаць разам з працадаўцамі і адпаведнымі ўрадамі, каб аказаць ціск на рэжым у Беларусі. А вызваленне ўсіх палітвязняў павінна быць папярэдняй умовай любога дыялогу з Лукашэнкам.